Τα Βουνά ως Κοινά.
Ποιους ευνοεί άραγε το αφήγημα παρουσίασης των βουνών μας είτε ως άγονων τόπων, στα οποία καταφεύγουν οι άνθρωποι παραμόνο στις δύσκολες στιγμές, είτε ως πεδία αναψυχής του σαββατοκύριακου;
Παρατηρούμε σήμερα να συντάσσονται δεκάδες περιβαλλοντικές μελέτες, οι οποίες βασιζόμενες ακριβώς στην παραπάνω αντίληψη, τα θεωρούν ως μέρη χαμηλού οικολογικού ενδιαφέροντος, ανοίγοντας το δρόμο έτσι σε κάθε υποψήφιο επενδυτή, ο οποίος με τον μόνο που συνομιλεί και τα μόνα εμπόδια που έχει για να προσπεράσει είναι ο δαιδαλώδης γραφειοκρατικός μηχανισμός του κράτους.
Η αλήθεια όμως είναι διαφορετική. Τα βουνά μας κατοικούνταν πάντα.. Η ύπαιθρος μας, μόνο τα τελευταία χρόνια έχει χάσει λόγω μετανάστευσης και επιβεβλημένης αστικοποίησης σημαντικό τμήμα του ενεργού πληθυσμού της, αποτελώντας έτσι εύκολο θύμα σε κάθε είδους «εκμετάλλευση», αφού δεν υπάρχουν πια οι ζωντανές και πυγμαίες κοινότητες που αυτά έτρεφαν.
Τα βουνά φυσικά, δεν χαρίζουν τίποτα αν δεν τα σεβαστείς, είναι σύμβολα αυτάρκειας ή μάλλον επάρκειας. Δεν έχουν να προσφέρουν έτοιμα προϊόντα μιας χρήσης που θα τα βαρεθείς, αλλά καρπούς επιβίωσης και συμβίωσης. Αυτές οι συνθήκες πρόκριναν έναν κοινωνικό εξισωτισμό που μετουσιωνόταν μέσα από τις παραδόσεις, τα πανηγύρια, την ανιδιοτελή προσφορά των ανθρώπων της εποχής, χωρίς πολλές διανοητικές φορτιτούρες, σε πολιτική πράξη ακόμη κι αν δεν γινόταν αντιληπτή ως τέτοια.
Τα βουνά βεβαίως και υπήρξαν εστίες αντίστασης, αγώνων και η παράδοση της ελευθερίας που αυτά συμβολίζουν δεν εκφράζεται μέσα από τις φουστανέλες και τα λεβέντικα τσάμικα, ούτε φυσικά μέσα από την εμπορευματοποίηση του συμπαθούς χωρικού με το παχύ μουστάκι, αλλά από την βαθιά προσέγγιση της ζωής ως αλληλοσυμπλήρωσης και επάρκειας.
Το υπό διάνοιξη μονοπάτι διάσχισης της Πίνδου, Pindus Trail είναι ένα μικρό κομμάτι της τεράστιας αυτής παράδοσης των Κοινών. Από ιστορική άποψη, τα κοινά αποτελούσαν πάντα ουσιαστικό μέρος του οικονομικού και κοινωνικού συστήματος των αγροτικών κοινωνιών. Οι άνθρωποι στις αγροτικές περιοχές εξαρτώνται από την ανοικτή πρόσβαση στα κοινά (δάση, αγρούς, λιβάδια), χρησιμοποιώντας οικονομικές αρχές αμοιβαιότητας και αναδιανομής. Όταν τα κοινά ιδιωτικοποιήθηκαν, πολλοί μετανάστευσαν σε πόλεις, γίνονταν εργαζόμενοι σε εργοστάσια και μεμονωμένοι καταναλωτές, χάνοντας έτσι την κοινή ταυτότητα και την ικανότητα της αυτοδιοίκησης και της αυτάρκειας.
Το σύγχρονο φιλελεύθερο κράτος διαχώρισε την παραγωγή (εταιρείες) από τη διακυβέρνηση (πολιτική), ενώ στο σύστημα των κοινών αυτά ήταν μια αναπόσπαστη οντότητα.
Τα βουνά (μεταξύ άλλων) είναι οι άνθρωποι τους και η αξιοσύνη τους.. Ούτε τεμπελιά ούτε αριστεία, απλότητα σκέψης και πράξης προς την επίτευξη της αειφορίας. Σε ένα σύστημα αυτάρκειας, δεν κυριαρχεί η έννοια της ανταλλακτικής αξίας. Οι άνθρωποι σέβονται το περιβάλλον, δεν το αντιμετωπίζουν ως πόρο, κι αυτό δεν είναι ιδεολογία αλλά ανάγκη. Αντίθετα, σε ένα σύστημα που βασίζεται στο κέρδος και στη συσσώρευση κεφαλαίων, η φύση αντιμετωπίζεται ως πόρος..
Η πρωτοβουλία μας, αποτελεί μια αυθόρμητη πράξη κοινωνικής ευθύνης. Η δημιουργία ενός Εθνικού Μονοπατιού με την ενεργό συμμετοχή των κοινοτήτων και του καθένα από εμάς, αποτελεί μια κατάφαση στην δημιουργία ενός ανοιχτού πόρου από εμάς, για όλους εμάς και για τα μελλοντικά παιδιά μας.
Φιλικά, Γιώργος Λούκας